Lokalizacja przemysłu

Dodał admin, 2008-06-10 Autor / Opracowanie: Witold Piątkowski

Kraje o dużej powierzchni i dużych zasobach cechuje wszechstronnie rozwinięty przemysł (zarówno produkcja eksportowa, jak i na rozbudowany rynek wewnętrzny).

1  2    >

Czynniki lokalizacji przemysłu.
Baza surowcowa - bazę surowcową stanowią surowce naturalne i uzyskane i ich przetworzenia półprodukty. Największą rolę odgrywa baza surowcowa w przypadku przemysłu wydobywczego, ośrodki górnicze - z oczywistych powodów, są lokalizowane jedynie w miejscu występowania użytecznych kopalin. W przypadku przemysłu przetwórczego zależność tanie zawsze jest tak jednoznaczna. Wyróżnia się osobną grupę zakładów przemysłu surowcowo chłonnego, które dla obniżenia ostatecznych kosztów produkcji (koszt transportu) lokalizuje się w sąsiedztwie ośrodków wydobywczych. Przykładem może być hutnictwo miedzi, gdzie niewielka zawartość czystego kruszcu w wydobywanej rudzie warunkuje lokalizację hut w sąsiedztwie ośrodków eksploatacji. Oczywiście istnieją również zakłady przemysłu surowcowo chłonnego lokalizowane z dala od miejsc eksploatacji surowca, z taką sytuacją mamy do czynienia, jeśli przetwarzany surowiec pochodzi z importu lub gdy przeważa rola innych czynników lokalizacyjnych (np. zaplecze naukowo-techniczne). Sąsiedztwo bazy surowcowej ma znaczenie nie tylko ze względu na koszty transportu surowca, ale również ze względu na obniżenie się jego jakości w przypadku przewozów na dużych odległościach, dotyczy to głównie przemysłu spożywczego, dla którego surowcem są artykuły rolne. Przykładem jest trzcina cukrowa, która musi być przetwarzana w sąsiedztwie pól uprawnych, ze względu na zmniejszanie się zawartości cukru wraz z upływem czasu od zbioru.
Dostęp do wody - większość gałęzi przemysłu zużywa ogromne ilości wody. lokalizacja z dala od rzek czy jezior podnosi koszty produkcji ze względu na konieczność doprowadzenia wody z odległych terenów. Osobnym zagadnieniem jest kwestia odprowadzenia i utylizacji ścieków przemysłowych. Spośród czynników lokalizacyjnych o charakterze antropogenicznym największe znaczenie mają: baza energetyczna, zasoby siły roboczej, rynki
zbytu, zaplecze naukowo-techniczne, transport, oraz tzw. korzyści aglomeracji.
Baza energetyczna - czynnik ten wykazuje silne powiązanie z czynnikiem bazy surowcowo-energetycznej. Koszt energii elektrycznej to istotny czynnik wpływający na ogólne koszty produkcji przemysłowej (np. w przypadku hutnictwa aluminium jest najważniejszym składnikiem kosztów własnych przedsiębiorstwa). Dlatego też zakłady o energochłonnym profilu produkcji na ogół lokalizuje się w sąsiedztwie elektrowni o dużej mocy - dla obniżenia kosztów budowy sieci elektrycznej służącej do napędzania maszyn, urządzeń klimatyzacyjnych itd., są również wielkimi konsumentami surowców energetycznych - węgla, ropy naftowej i gazu ziemnego. Na przykład ogromne ilości koksu są zużywane przez hutnictwo żelaza, a ropy naftowej przez przemysł petrochemiczny. Surowce energetyczne mogą przy tym stanowić zarówno źródło energii, jak i półprodukt przetwarzany w trakcie dalszej obróbki.
Lokalizacja zakładów energochłonnych, bazujących na węglu kamiennym i brunatnym, jest ściśle powiązana z rejonami eksploatacji tych surowców. Węgiel, jako surowiec stosunkowo nisko kaloryczny, bardziej opłaca się przetwarzać w sąsiedztwie miejsc wydobycia ze względu na koszty transportu wyższe niż w transporcie przesyłowym ropy naftowej i gazu ziemnego. Częstym zjawiskiem jest budowanie przy zakładach przemysłowych własnych elektrowni, jeśli lokalizowane są na obszarach słabo zagospodarowanych i brak jest możliwości korzystania z już istniejących źródeł energii.
Zasoby siły roboczej - mimo postępującej mechanizacji przemysłu praca ludzka nadal jest czynnikiem, który odgrywa istotną rolę. Szczególnie korzystna dla przedsiębiorstwa jest lokalizacja w rejonach, gdzie występują znaczne nadwyżki siły roboczej, ponieważ konieczność sprowadzenia robotników z odległych terenów oznacza dodatkowe koszty (budowa domów dla pracowników, organizacje zaplecza usługowego itp. ). O ile więc w przeszłości występowało zjawisko przemieszczania się ludności z obszarów wiejskich do ośrodków przemysłowych (obserwowane również współcześnie w krajach słabo rozwiniętych), to w dniu dzisiejszym często przemysł poszukuje potencjalnych rezerw.